بازبینی و ویرایش: سحر خانبیلوردی
معناشناسی شناختی:
چگونه ذهن ما به کلمات معنا میدهد؟ معنا صرفاً در لغتنامه نیست، معنا در تار و پود ذهن، تجربه و درک ما از جهان تنیده شده است. در معناشناسی شناختی، زبان را جدا از ذهن انسان نمیدانیم. برخلاف دیدگاهی که زبان را یک سیستم مجزا و مستقل میداند میکند، در معنیشناسی شناختی باور بر این است که معنا ریشه در تجربه جسمانی، ادراک و فرآیندهای شناختی عمومی ما دارد. این یعنی نحوه تفکر، احساس و تعامل ما با جهان که مستقیماً بر چگونگی درک ما از کلمات تأثیر میگذارد.
تصور کنید کلمه “بالا” را میشنوید. بلافاصله تصویری از ارتفاع، حرکت به سمت بالا، یا حتی پیشرفت در ذهن شما شکل میگیرد. این مثال فقط یک تعریف ساده نیست؛ این معنا از تجربه شما با نیروی جاذبه، مشاهده پرواز پرندگان، یا حتی احساس رسیدن به اهداف ناشی میشود. اینجاست که معناشناسی شناختی به میان میآید.
ایدههای کلیدی معنیشناسی شناختی:
درک تجسمی (Embodied Cognition):
شناخت و تفکر انسان، از جمله زبان، عمیقاً تحت تأثیر تجربیات جسمانی و حسی-حرکتی او قرار دارد. به همین دلیل است که مفاهیم انتزاعی مثل “زمان” را اغلب با استعارههایی از “فضا” بیان میکنیم (مثلاً “زمان پیش رو” یا “زمان از دست رفته”). این مفاهیم ریشه در حرکت و تجربه فیزیکی ما در فضا دارند.
قدرت استعاره و مجاز:
استعارهها و مجازها صرفاً ابزارهای ادبی نیستند؛ آنها نقش اساسی در ساختار فکری و مفهومی ما دارند. ما جهان را از طریق استعارههای مفهومی درک میکنیم. مثلاً وقتی میگوییم “بحث و جدل مثل جنگ است”، مفاهیمی مثل “هدفگیری”، “دفاع” و “حمله” را ناخودآگاه به آن نسبت میدهیم.
طرحوارههای تصویری (Image Schemas):
اینها ساختارهای ذهنی انتزاعی هستند که از تجربیات مکرر جسمانی ما با جهان شکل میگیرند (مثل طرحواره “مسیر” یا “بالا/پایین”). این طرحوارهها زیربنای بسیاری از مفاهیم انتزاعیتر و حتی ساختارهای گرامری ما را تشکیل میدهند.
حوزههای معناشناسی شناختی:
آموزش زبان:
با درک اینکه چگونه مفاهیم در زبانهای مختلف کدگذاری میشوند، میتوانیم روشهای موثرتری برای یادگیری و تدریس زبان دوم پیدا کنیم.
تحلیل گفتمان:
معناشناسی شناختی به ما کمک میکند تا بفهمیم چگونه با استفاده از استعارهها و چارچوببندیها، ایدئولوژیها شکل میگیرند و افکار عمومی جهتدهی میشوند.
درک بهتر از ذهن انسان:
معناشناسی شناختی دریچهای به سوی درک عمیقتر از نحوه عملکرد ذهن انسان است. معناشناسی شناختی نحوهی ساختن واقعیت ذهنیمان از طریق زبان را کشف میکند. در جهان پیچیده امروز، درک چگونگی شکلگیری معنا، ابزاری قدرتمند برای ارتباط موثرتر و درک بهتر جهان پیرامون ماست.